Grote of St. Janskerk

detail van de kaart De Gheyn

De kerk

Lange Kerkstraat.
Driebeukige hallenkerk (1335). Interieur: Vroeg renaissance orgelkas (ca. 1550), kansel met houtsnijwerk (ca. 1600). Doophek met koperenboog en schepen- en burgemeesterbank. Vijf gebrandschilderde ramen van Marius Richters (1952). Consistoriekamer met goudleerbehang en plafondschildering.

In gebruik bij de Nederlands Hervormde Kerk

Ds. J.G. Jansen schrijft over de kerk:

'Het charter dat als "geboortebewijs" van de St. Jan geldt is gedateerd anno Domini millesimo CCo,LXo secundo in vigilia beati Nicolia, dat wil zeggen in het jaar des Heren 1262, 5 december. Aan de oorkonde is het (geschonden) zegel van Hendrik, bisschop van Utrecht gehecht. Bij de grote restauratie van 1945-1948 werden de oudste resten van dit kerkje gevonden, aan de hand waarvan een plattegrond gereconstrueerd kon worden. Dit kerkje heeft gestaan waar thans het hoogkoor en het voorste gedeelte van het middenschip van de kerk is. Het had een rechthoekig koor en de westgevel van het schip lag in de rooilijn van de Lange Achterweg, dus ongeveer halverwege het huidige middenschip. Op 17 juni 1271 werden het koor en het altaar benevens kerkhof door Emondus, bisschop van Tours, wijbisschop van Utrecht, gewijd en wel aan Maria, Maria Magdalena en alle heiligen.' (jgj, 1962)

In 1335 werd begonnen met de bouw van een grotere kerk omdat de eerste te klein was geworden. Men bouwde over het kleine kerkje heen, opdat de diensten doorgang konden vinden, een schip met hoogkoor en een lagere noordbeuk met een rechthoekig gesloten noordkoor. In het midden tussen beide beuken worden de daken gedragen door pilaren. De westgevel wordt afgesloten door een toren. In 1424 werd deze nieuwe kerk gewijd op 24 juni, St. Jansdag en bij die gelegenheid werd de kerk nu aan St. Jan toegeheiligd. De bisschop die de wijding verrichtte was de bisschop van Utrecht zelf: Zweder van Kuilenburg.

Gebrandschilderde ramen

De afbeeldingen op de vijf gebrandschilderde ramen van Marius Richters zijn gegroepeerd rond Christus als het Lam Gods, links en rechts geflankeerd door de vier Evangelisten. Op de beide uiterste ramen staan Mozes en Elia (links) en Jesaja en Jeremia (rechts). Boven het Lam staat Johannes de Doper afgebeeld.

Toren en carillon

De toren is dan tot de omloop 46 meter en tot het kruis (nu de haan) 54 meter hoog. Via 202 treden is men op de omloop waarbij na 150 treden de klokkenzolder werd gepasseerd. Vanaf de omloop heeft men een prachtig uitzicht over de oude binnenstad en de daaromheen liggende wijken. De oudste klok dateerde van 1455. In de toren hangt nu een deels uit 1786 daterend carillon, bestaande uit 38 klokken, gemaakt door Josephus van den Gheyn. De eerste beiaardier was Johan Hendrik Smith of Schmidt. Hij was tevens organist van de Grote Kerk. In 1974-1975 vond er een restauratie van het carillon plaats. Dan blijkt dat, als gevolg van de invloed van weer en wind, het slechts mogelijk is om dertien van de oorspronkelijke De Gheynklokken te behouden. Vijfentwintig stuks worden vervangen door nieuwe, gegoten door de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts B.V. te Asten. De ingebruikstelling van het gerestaureerde carillon viel samen met het bezoek van Prinses Beatrix en Prins Claus ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Schiedam in 1975.

de Grote Kerk vanaf de Nieuwe Palmboom, foto: fbr 1995

Trefwoorden

• Grote of St. Janskerk
• goudleerbehang

Trefwoorden

• ligt aan Lange Kerkstraat