De oorsprong van Schiedam, vóór 1275

Met Aleida van Henegouwen begint de geschiedenis van Schiedam.

Niet dat zij de eerste is geweest, die zich met het latere stadsgebied heeft bezig gehouden, integendeel zelfs! ( . . . )

Misschien dat Schiedam zich ook zonder vrouwe Aleida tot een stad zou hebben ontwikkeld, maar aan haar politieke wil was het te danken, dat binnen een tijdsverloop van vijftien jaar aan de bewoners van een klein dijkdorp rechten te beurt vielen, die zij anders wellicht na heel lange strijd hadden vermogen te verwerven. Vandaar dat het niet te veel is gezegd, wanneer wij vrouwe Aleida de stichtster van de stad Schiedam noemen en haar de (officiële) geschiedenis laten beginnen.

(citaten van vd Feijst)

De beginjaren

1047	Keizer Hendrik III levert slag aan de Schie tegen Govert en Dirk, rechters of graven van Maasland en Vlaardingen. Hij neemt Vlaardingen in.
1217	Op de Maas, tussen de nederzetting Nieuwendam (die veel later Schiedam gaat heten) en Flardinga (Vlaardingen), verzamelen zich schepen die, bemand met kruisvaarders, naar het Heilige Land vertrekken om dat uit "de handen van de Saracenen te ontweldigen".
ca. 1250	In het riviertje de Scye (Schie) wordt - waarschijnlijk door de edelman Dirk van Bokel - een dam gelegd die het achterliggende land tegen overstroming moet behoeden zodat het bewoonbaar wordt. Schepen kunnen dan echter niet verder varen zodat de lading moet worden overgeladen in schepen aan de andere zijde van de dam. De nederzetting die dan ontstaat wordt wel Nieuwendam genoemd (ook Nieuwerschie vgl. Ouwerschie = Overschie).
1250	Te Nieuwendam is de bouw van het houten gasthuis en bijbehorende kapel voltooid die aan St. Jacob is gewijd. Nieuwendam is dan nog een gehucht bij Kethel; in bezit van de heren van Wassenaar. Nieuwendam was een buurt met huisjes van gevlochten tenen en hout, met klei bestreken en met riet en stro bedekt, aan het einde van de kreek De Schie die in de Maas uitwatert. De huisjes worden bewoond door vissers, arbeiders en bouwlieden.
1255	De Schielands Hoge Zeedijk wordt aangelegd waardoor een gebied tegen overstromingen wordt beschermd dat loopt van het Slot Honingen (destijds bij de huidige Oostzeedijk in Rotterdam) tot aan de nederzetting aan de Schie die Nieuwendam of Schiedam wordt genoemd.
1258	Vrouwe Aleida van Henegouwen versterkt haar positie in het graafschap Holland door van Dirk Bokel (Beukel!) een poldertje te kopen dat ongeveer begrensd wordt door wat we nu Hoogstraat, Boterstraat en Broersvest noemen. Ze verwerft hiermee een sterk steunpunt in het graafschap Holland.
1258	Vrouwe Aleida van Henegouwen, dochter van graaf Floris IV van Holland, zuster van Rooms Koning Willem II, echtgenote van Jan van Avesnes, mederegent van Henegouwen, neemt het voogdijschap op zich over haar neef Floris V.
ca. 1260	Vrouwe Aleida van Henegouwen laat bij de Schie een kasteel bouwen, haar woning Ter Nuwer Scie (ook Huis te Riviere, later Huis van Mathenesse, nu de ruïne van Mathenesse).
5-12-1262	Bisschop Hendrik van Vianden van Utrecht keurt de bouw van een kerk door Vrouwe Aleida te Schiedam goed.
1262	Vrouwe Aleida van Henegouwen sticht een kerk in Nieuwendam - later Schiedam - en schenkt aan de bewoners een gasthuis met een kapel en altaar, gewijd aan St. Jacob en de maagd Maria.
28-4-1264	Tussen Betto, kapelaan van Aleida en plebaan Philippus van Overschie komt een verdrag tot stand over de kerkelijke rechten van Schiedam. De overeenkomst wordt door Hendrik van Vianden, bisschop van Utrecht bekrachtigd.
1264	De nederzetting Nieuwendam aan de nieuwe Scye-dam maakt zich los van die van Ouderschie (Overschie).
1264	Nieuwendam, later Schiedam, wordt voor het eerst als parochie vermeld.
24-10-1268	Vrouwe Aleida van Henegouwen komt met haar neef Floris V een verdrag overeen waarbij zij hem haar woning te Nieuwer Schie en al het land daar gekocht, in volle eigendom geeft. Graaf Floris V geeft op dezelfde dag aan zijn neef Floris, de zoon van Aleida van Henegouwen zijn woning te Nieuwendam en al het land tussen Ouerschie (Overschie) en Nieuwerschie.
26-12-1268	Floris V is in Schiedam, hetgeen blijkt uit de ondertekening van een akte met betrekking tot een patronaatsverlening.
29-5-1270	Graaf Floris V en Vrouwe Aleida verlenen marktrechten aan de bewoners van Nieuwendam. Dit betekent dat zij op 11 september een vrije jaarmarkt en wekelijks op vrijdag een gewone markt op het 'marcktveld', de huidige Grote Markt, mogen houden. De jaarmarkt mag 8 dagen duren.
17-6-1271	Emondus, bisschop van Tours, wijbisschop van Utrecht wijdt koor, altaar en kerkhof in het kerkje dat als de voorloper van de St. Janskerk kan worden beschouwd, aan Heilige Moeder Maria, Maria Magdalena en alle heiligen. Tevens verleent hij een aflaat voor een jaar aan allen die de kerk van Nieuwendam bezoeken en daarvoor aalmoezen geven.
19-6-1271	Emondus, bisschop van Tours, verleent aflaat aan hen die op de zondag vóór en op St. Johannes de Doper ter kerke komen en giften schenken voor de afbouw van de kerk die gestaan moet hebben op de plaats van of in de onmiddellijke nabijheid van de huidige Grote of St. Janskerk.
18-10-1271	Vrouwe Aleida vermaakt in haar testament 15 ponden aan het Schiedamse Bagijnhof.
1271	Inwijding van de door Vrouwe Aleida aan Schiedam geschonken kerk (op de plek waar later de stenen St. Janskerk komt, nu Grote of St. Janskerk)
1272	Oudste vermelding van een molen in Nieuwendam, het huidige Schiedam, wanneer gesproken worden van een molenwerf ten westen van de nieuwe dam.
1273	Schiedam ontvangt van Aleida tolvrijheid in geheel Holland.
18-3-1275	Aleida schenkt stadsrecht aan 'onse poirteren ende inwoenlingen in die nyewe stede bij thuus van Rivier' (zie tekst stadsrecht op de website). Het kleine plaatsje krijgt in de loop der tijd als centrum de 'drie-weech-scee', het punt waar de Dam, de Gooystraat (de Hoogstraat) en de Boterstraat bijeenkomen.