Historische Vereniging Schiedam | |
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' | |
Scyedam 84-4 / Een Kethels orgel in Wijk aan Zee
door R. Poels
oorspronkelijk verschenen in 'Scyedam', 1984, no. 4
Op 28 september 1984 vond de feestelijke overdracht en officiate ingebruikneming plaats van het orgel van de St. Odulphusparochie te Wijk aan Zee. Ogenschijnhjk geen Schiedamse gebeurtenis. Het betreft echter het orgel waarvan gedurende 127 jaar, van 1754 tot 1881, de katholieken van Kethel en wijde omgeving hebben kunnen genieten. Daar de kast en veel van het pijpwerk nog oorspronkelijk is, kunnen we zo enigszins een blik werpen in dat niet meer bestaande Kethelse kerkinterieur. De schuilkerk werd immers in 1890 gesloopt om plaats te maken voor de huidige kerk aan de andere zijde van de Kerkweg. De restauratie is uitgevoerd door de Orgelmakers Jos Vermeulen Orgelbouw BV te Alkmaar. Adviseur bij de restauratie was drs. J. van der Harst, organist van de kathedraal van Utrecht. Uit een door hem opgesteld historisch overzicht ontlenen wij het volgende:
'De geschiedenis van het orgel begint in 1754, wanneer de Leidse orgelmaker Pieter Assendelft opdracht krijgt, om voor de katholieke schuilkerk van Kethel een klein orgel te vervaardigen. De kosten bedroegen destijds f 800, voor die dagen een vrij normaal bedrag. Pieter Assendelft werd op 25 september 1714 te Leiden geboren en stierf aldaar op 29 maart 1766. Hij heeft vooral veel kleiner werk geleverd in de bescheiden huiskerken van Lutheranen en Katholieken. Van zijn oeuvre bleven instrumenten bewaard o.m. te Zuid-Schermer, De Cocksdorp, Schermerhoorn, Ittervoort, Katwijk en Nootdorp. Opvallend is dat de meeste van deze orgels niet op hun oorspronkelijke plaats staan, maar van elders werden aangekocht.
In Kethel was men aan een nieuw orgel toe en het oude werd in 1881 verkocht aan de parochie van Wijk aan Zee, waartoe Mgr. Snickers, de toenmalige bisschop van Haarlem, op 12 maart 1881 de machtiging verleende. De Alkmaarse orgelmakers Ypma hadden voor de Kethelse kerk een nieuw orgel geleverd en plaatsten het oude orgel over naar de oude parochiekerk van Wijk aan Zee. Vermoedelijk was het orgel toen nog zo goed als origineel. Alleen de kleuren van de orgelkast waren in de loop der jaren diverse malen aan de veranderde smaken aangepast.'
Toen in Wijk aan Zee in 1890 een nieuwe kerk was verrezen dacht men eerst aan vervanging van het orgel. 'Door geldgebrek gedwongen koos men voor uitbreiding van het bestaande. Het nieuwe werk met drie registers kreeg een plaats achter het oude front, het werk verhuisde naar de onderbouw van het orgel. Zo'n kleine twintig jaar geleden begon het orgel schrikbarende tekenen van verval te vertonen. Toen door orgelmakers Vermeulen te Alkmaar, de opvolgers van de firma Ypma, een restauratieplan was opgesteld, bleken de kosten zo hoog, dat er, mede wegens de historische waarde van het orgel, een beroep op de overheid gedaan moest worden om een subsidie te verkrijgen. In het afgelopen jaar is het orgel geheel hersteld, waarbij zowel aan het werk van 1754 als aan het werk uit 1891 eer gegeven is. De oude lade van Pieter Assendelft ligt nu achter het oude front, de lade van Ypma beneden. De onderdelen van de mechaniek en de klaviatuur zijn, waar mogelijk, opnieuw gebruikt. De verdwenen pijpen zijn nieuw gemaakt voor het 18e eeuwse deel. De oude toonhoogte is hersteld. De orgelkast is grondig hersteld, terwijl vele ornamenten bijgemaakt of gerepareerd moesten worden. Ook is de kast opnieuw geschilderd en verguld. Het resultant is een juweel voor oog en oor, mede wegens de verhuizing van het orgel van het zangkoor naar het priesterkoor.'
Het voormalige orgel van de St. Jacobuskerk (Kethel), sinds 1881 in de Odulphuskerk te Wijk aan Zee (Foto: John de Reuver, 1984)
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' |