Historische Vereniging Schiedam | |
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' | |
Boekbespreking Geschiedenis van de Geref. Kerk van Schiedam
A. van der Blom , J. J. Donkers Azn, 'De Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van Schiedam, Schiedam 1981,352 blz., ill. (f 34,50).
In het 'Schiedams Kerkblad' van de Gereformeerde kerk verscheen in de jaargangen 1949-1950 van A. van der Blom een aantal artikelen over de geschiedenis van de Gereformeerde kerk in Schiedam. Deze artikelen zijn nu in boekvorm verschenen. Deze geschiedschrijving zet in omstreeks 1836, toen ook in Schiedam de Afscheiding zichtbaar werd: mensen die uit onvrede met de Hervormde kerk deze kerk verlieten. Ze eindigt in 1887 bij het ontstaan van de Nederduitsch Gereformeerde kerk, waarvan Abraham Kuyper landelijk de voorman was.
Deze artikelen zijn aangevuld, en meer dan dat, door J. J. Donkers Azn., archivaris van de Gereformeerde kerk te Schiedam. Hij beschrijft de geschiedenis tot het heden. Dat is verreweg het grootste deel van het boek.
Het is inderdaad een kerkgeschiedenis. Centraal in het geheel staat de kerk en vooral via haar predikanten, kerkeraad en kerkgebouwen. Het is dus geen beschrijving van het gereformeerde leven, dat, hoewel sterk door de kerk beïnvloed, immers breder is: verenigingsleven, politiek, vakbeweging, dagelijks leven enz. Figuren, die aan de orde komen, worden ook voornamelijk in hun kerkelijk functioneren beschreven. Ook is het geheel meer beschrijvend dan analyserend en verklarend.
Dit schrijf ik niet om iets aan dit boek af te doen. Elke schrijver moet zich beperkingen opleggen en het boek is al dik! Het bevat een schat van gegevens en laat soms heel gedetailleerd - zien wat zich afspeelde. Dan komen inderdaad zaken naar voren, die, al dan niet terecht, voor 'gereformeerd' doorgaan: zondagsrust, de vraag of het bezoek aan de Cineac wel kan, de neiging om van veel zaken een principe maken. Maar dit alles heeft ook andere kanten: een grote inzet, betrokkenheid en opofferingsgezindheid. En het principiële heeft ook zijn waarde: je weet wat je aan mensen hebt. Dat bleek bijvoorbeeld tijdens het verzet in de Tweede Wereldoorlog. In 1935 had de kerkeraad al besloten om gemeenteleden, die sympathiseerden met de NSB te vragen hoe zij de beginselen van de partij meenden te kunnen verenigen met de Christelijke beginselen (Niet vermeld wordt of ook opgetreden werd tegen sympathisanten van de CDU (Christelijk Democratische Unie), die sterk socialistisch was en net als de NSB door de Synode der Gereformeerde Kerken in 1936 veroordeeld werd.). Uitvoerig wordt ook beschreven de eenwording van de uit de Afscheiding ontstane beweging met die van Kuyper, die samen de Gereformeerde kerk zouden vormen. Maar ook de splitsing in 1944 (de Vrijgemaakten, toen ook wel 'artikel 31' genoemd). Niet vermeld wordt de strijd in 1926 over het gezag van de bijbel. Dit konflikt leidde in 1926 tot de Gereformeerde kerk in Hersteld Verband, waar de bekende predikanten Geelkerken en Buskes toebehoorden. We lezen alleen dat de kerkeraad het bericht, dat ds. Geelkerken uit zijn ambt werd ontzet, voor kennisgeving aannam. ik vermoed derhalve dat deze afscheiding in Schiedam weinig weerklank vond.
De verleiding is groot om een aantal karakteristieke citaten te geven. Maar daarvoor ontbreekt hier de plaatsruimte. Men leze zelf! We mogen Van der Blom en Donkers erkentelijk zijn voor hun uitgebreide arbeid.
Wel zal een buitenstaander, die niet thuis is in de gereformeerde wereld, niet altijd bekend zijn met alle kerkelijke termen of bepaalde diskussies ook maar enigszins kunnen invoelen. Het boek zal in de eerste plaats direkt betrokkenen en echt geïnteresseerden aantrekken. Maar wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van een bevolkingsgroep, die veel betekend heeft (en nog doet?), ook in de Schiedamse samenleving, leze dit menselijke dokument, dat een wereld beschrijft die voorgoed voorbij is. Want ook de gereformeerde wereld is veranderd. Definitief.
Nog een wens en een opmerking:
Ondanks de dikte van het boek heeft Donkers nog zaken moeten laten liggen. En dat kon ook niet anders. Maar wellicht vindt Donkers gelegenheid om een aantal zaken nog eens uit te zoeken en zijn bevindingen in dit blad te publiceren (bijvoorbeeld: hoe functioneerde de Armenzorg, hoe was de politieke en sociale opstelling van de kerk, enz.). Mijn waardering voor dit boek brengt met zich dat ook Drukkerij De Eendracht bedankt moet worden. Want het uitgeven van dit boek levert geen winst op. Het laat zien dat wat economisch onrendabel is, maatschappelijk nuttig kan zijn.
Herman Noordegraaf
| > Startpagina > Historische Vereniging Schiedam > Het tijdschrift Scyedam > Overzicht van de opgenomen artikelen uit het blad 'Scyedam' |