logo Historische Vereniging Schiedam
> Startpagina > De Geschiedenis van Schiedam > Documenten

1275: De tekst van het stadsrecht van Schiedam

De oorspronkelijke tekst

De tekst in hedendaags Nederlands


Alijdt, suster des gloryose gedachtes heere Willems (R)oems coninx, edel wijf wyler heere Jans van Advennis, maken wy cont allen, dat (wy) onse poirteren ende inwoenlingen in die nyewe stede by thuus van Rivier ende alle die daer by lydende sin, vrede ende ruste willen(de) hanttyeren, uut allen ende sonderlinge constituciën ende gewoenten der landen, als wy beste ende eerberlixste mochten ondervinden, dese tegenwoerdyge constitucyën uytgecoren ende onse poirteren in den huyse te Ryvier gegeven (hebben, nae de)welcke hem ende aldaer wonende, gaende ende comende willen wy hebben geregyert, nae dat het betaemt ende by circumstanciën der personen te duen is. Aleidis, zuster van wijlen de roemruchte heer Willem, Rooms Koning, edele vrouw van wijlen heer Jan van Avennis, maken aan allen bekend, dat wij, daar onze poorters en inwoners in de nieuwe stad bij het huis te Rivier en allen, die daar in de omgeving wonen, in vrede en rust willen leven, uit alle en bijzondere rechtsoptekeningen en gewoonterechtsregels van de landen, zo wij die het beste en het zuiverste hebben bevonden, deze tegenwoordige rechtsregels hebben uitgekozen en aan onze poorters bij het huis te Rivier hebben gegeven, volgens welke wij willen, dat zij, die daar wonen, gaan en komen, bestuurd worden zoals het betaamt en in verband met de omstandigheden van de personen moet geschieden.
1. In den eersten ende principalicken ordinerende, dat die constituciën of settinge, welcke die scepenen of die ractsluyden mit horen rechter maecken, van waerden blyven sal, der tijt tue dat wy dat wederroepen. In de eerste plaats en voornamelijk stellen wij vast, dat de wetten en inzettingen, die de schepenen of de raadslieden met hun rechter maken, geldig zullen blijven tot de tijd, dat ik ze zal herroepen.
2. Item soe wie dat weder scepen vonnis spreckt, sal betalen den rechter x £ ende ellecken scepen xx SC. Evenzo dat iemand die in strijd met een schepenvonnis spreekt, aan de rechter 10 £ moet betalen en aan elke schepen 20 sc.
3. Item men sal niet oerdelen, anders dan die scepen gewijst hebben. Evenzo dat men geen ander oordeel zal uitspreken dan de schepenen hebben vastgesteld.
4. Item soe wye den anderen crachtelicken wont ende dat den scepenen condich is, sal verlyesen sin hant of x £. Evenzo dat iemand die een ander met geweld wondt - en wanneer het de schepenen bekend is - zijn hand zal verliezen of 10 £.
5. Item soe wye doodtsclach duet, sal verlyesen sin hoeft. Evenzo dat iemand die een doodslag begaat, zijn hoofd zal verliezen.
6. Item soe wie den anderen niet swarelicken mer tot den bloede toe quest, sel betalen den rechter xx sc. ende sel den gequesten voldoen by sentency van scepenen. Evenzo dat iemand die een ander wel niet ernstig maar toch tot bloedens toe wondt, aan de rechter 20 sc. zal betalen en aan de gekwetste voldoening zal geven volgens schepenvonnis.
7. Item soe wie den anderen crachtelick ter aerden werpt, xx sc. sal hy den rechter geven, ende die crachtelicke werpinge sal hy by sentency van scepenen beteren dengenen, die gewoerpen is. Evenzo dat iemand, die een ander met geweld ter aarde werpt, 20 sc. aan de rechter zal geven, en de op-de-grond-werping-met-geweld zal hij krachtens schepenrecht goedmaken aan degene, die ter aarde is geworpen.
8. Item soe wie den anderen gijft een wangesclach, den rechter sal hy betalen vijf sc. ende den gequesten sal hy voldoen by sentency van scepenen. Evenzo dat iemand, die een ander een klap in het gezicht geeft, aan de rechter 5 sc. zal betalen en de gekwetste zal betalen krachtens schepenvonnis.
9. Item soe wye een anders huys anvecht, ende dat den scepenen condich is by hen of anders by bequame poerteren, sal dat den rechter beteren, mit x £, ende die angevochten wort ende den huysman of den heere des huys by seggen der scepenen voldoen. Evenzo dat iemand, die een misdrijf pleegt tegen een huis van een ander, zal - wanneer het de schepenen of andere personen van aanzien bekend is - aan de rechter moeten betalen 10 £ en degene, wiens huis wordt aangevallen, en degene, die in het huis woont of de huisheer zal hij moeten betalen krachtens schepenvonnis.
10. Item of enich burger den gast, of (enich) gast den burger, of een den anderen yet toeseyde te betalen ende dat certyfyceerde over scepenen tot een seeker termijn, ende dat hy in denselven termijn niet en betaelde mit pande of mit gelde, soe soude wy dwyngen denselven sculdenaer te betalen dengenen, die hy sculdich waer; ende waer daer niet te betalen, beraden wy sin persoen den sculdenaer of den burger. Evenzo, dat wanneer een burger de vreemdeling of een vreemdeling de burger of een ander iets beloofde te betalen en dat voor schepenen verklaarde te zullen doen binnen een zekere termijn, en dan binnen die termijn niet betaalde met een pand of met geld, zal ik de schuldenaar dwingen te betalen aan degene, wie hij schuldig is, en zo daar niets was om mee te betalen zorg ik, dat hij met zijn persoon er voor in staat te zullen betalen.
11. Item nyemant en mach den anderen binnen onser vryheit (uytdaigen) om te campen. Evenzo mag niemand binnen onze vrijheid (= stadsgebied) een ander uitdagen tot een gerechtelijk tweegevecht.
12. Item die scepenen, alsoe wel uur sien of horen by relacie van den eerbaren, mogen den sculdigen verwinnen. Om yemant te panden, moeten daer wesen twe scepenen of meer mitten rechter of sin stedehouder. Evenzo mogen de schepenen, zowel op grond van zien of horen van eerlijke mensen, de schuldenaar door deugdelijke bewijzen van schuld overtuigen. Om iemand te panden (= gijzelen of beslag leggen op goederen), moeten twee schepenen of meer met de rechter of zijn plaatsvervanger aanwezig zijn.
13. Item soe wye hem van eenen burger begeerde hem recht te duen binnen derselver vryheden, ombewaert van dyen is hy sculdich dat te duen. Evenzo wanneer iemand begeert, dat een burger binnen de stadsvrijheid hem recht doet, dan zal die burger daartoe onvoorwaardelijk verplicht zijn.
14. Item wy of onse nacomelingen aldaer wesende of daer omtrent, te spysen ende drancke tot vierthyen daghen toe moet men ons dan borgen, op vaste sekerheit dan weder te hebben. Evenzo dat wanneer ik of mijn nakomelingen daar zijn of daar in de omgeving, men er borg voor moet zijn, dat voor veertien dagen spijs en drank beschikbaar is, met de vaste zekerheid dat men het terug zal krijgen.
15. Item nyemant sal vytalye copen, eer onse kock of hoede gecoft heeft, alsoe verre alst tot een sekere ure bereyt is om te copen, mer die dienste, (die men) ons ende onse nacomelingen (voor dese vryheyt bewysen sal, om der nyewe plantinge wil) ende ermoede des stedes, tot onse wille setten wy in suspense. Evenzo dat niemand etenswaar zal kopen, eer onze kok of bode gekocht heeft, voorzover het op een vastgesteld tijdstip kan gekocht worden, maar de diensten, die men mij en mijn nakomelingen zal bewijzen in verband met deze vrijheid, zetten wij ter wille van de nieuwe nederzetting en de armoede van de stad in uitstel.
16. Item of onse rechter of onse stedehouder in hulp ons stedes of ons kasteels geropen worden ende haestelixs niet en quame, lx sc. hollants soude hy den rechter betalen. Evenzo dat wanneer onze rechter of onze plaatsvervanger ter hulp geroepen wordt voor onze stad of ons kasteel en niet gauw komt, hij moet 60 sc. hollands aan de rechter betalen.
17. Item soe wye tot vermanen des rechters om personen te arresteren of guede vrede te nemen of vichtinge te benemen en traede daer niet toe, waer den rechter sculdich x sc. Evenzo wie op vermaan van de rechter om personen te arresteren, goede vrede te bewaren en vechten tegen te gaan, dit niet zou doen, is de rechter schuldig 10 sc.
18. Item of in vonnisse of in rechten te uren die scepenen twifelden, sullen sy tot den raet der scepenen binnen Dordrecht toeloep hebben; ende by horen raede sullen sy daer duen, tgheen datter of te duen is. Evenzo dat wanneer schepenen twijfelden bij het uitspreken van een vonnis of in een rechtskwestie, zij zullen gaan naar de raad van schepenen in Dordrecht, en naar hun advies zullen zij dan handelen.
19. Item als sy alle discorderen, sullen die mynste in sentencie te geven volgen. Evenzo dat wanneer zij het allen oneens zijn, de minderheid de meerderheid zal volgen bij het geven van een vonnis.
20. Item soe sel van waerden wesen die kenninge van twe ofte drye scepenen. Evenzo dat van waarde zal zijn de schriftelijke optekening van het vonnis van twee of drie schepenen.
21. Item of die scepenen om raet te soeken kost dede(n), dat sal die gemeen stede betalen. Evenzo dat wanneer de schepenen om raad te zoeken kosten moeten maken, deze kosten ten laste van de stad zullen komen.
22. Item die sal voer een poirter gehouden werden, die in sin huys of in een anders huys vryheit of woenstal duet van ses wecken, ende by den rechter ende by scepen(en) poirter gehouden woert. Evenzo zal voor een poorter gehouden worden, die in zijn huis of in het huis van een ander zijn vrijheid heeft of zijn domicilie heeft gedurende zes weken, en door de rechter en schepenen voor een poorter gehouden wordt.

(Houdende) wy (an) onse die autoriteit (te) meerren, mynderen ofte verwalen die) constitucyën of vryheden voirgeroert, als noet ende oerbaer des stedes ende toecomelingen (is). Ik houd voor mij de bevoegdheid de bovengenoemde voorschriften te vermeerderen, te verminderen of te veranderen, wanneer dit nodig en nuttig is voor de stad of degenen, die daar zullen komen.

Gegeven ende gedaen int jaer ons Heeren m. cc. vier ende seventich dages nae Sincte Geertruden. Ende is dese tegenwoerdige bryeve gevesticht mitten eede der poirteren van River ende mit indruckynge ons zegels. Gegeven en gedaan in het jaar onzes Heren M CC vier en zeventig de dag na St. Geertruid. En dit stuk is bevestigd met de eed van de poorters van Rivier en met het indrukken van mijn zegel.


Zoals afgedrukt in K.Heeringa, Rechtsbronnen der stad Schiedam, 's-Gravenhage 1904, pp 4-6.

Zoals vertaald door A. van der Poest Clement, afgedrukt in Het Rotterdamsch Parool/De Schiedammer, 5 april 1949.

Trefwoorden



> Startpagina > De Geschiedenis van Schiedam > Documenten